Asetinler

Kendi dillerinde İr,Digor(kabile isimleri)Rusçada Osetini,Digori,İroni,İri. Osetyalıların çoğu orta Kafkasyada ana sıradağın her iki tarafında yaşarlar. Bir dağ sırtı bölgeyi iki ana bölüme ayırır. Kuzey Bölümü kuzey Osetya cumhuriyeti,güney ve küçük olan bölümü Güney Osetya Özerk vilayetini oluşturur.Ayrıca Kabardino Balkaryada da asetinler yaşamaktadır.
TARİH
Asetinler İran asıllı bir Kafkas kavmidir.Kökenleri konusunda çeşitli teoriler ortaya atıldı fakaten fazla kabul gören görüş,onların İskit ve Sarmatyan kabileleri ve özelliklede yerli kafkas kavimleriyle kaynaşan Alanların neslinden gelmiş oldukları şeklindedir. 1888 de 941 yılına ait ve üzerinde Yunan karakterleri bulunan bir mezar taşı keşfedildi. Bulunduğu yerin ismi ile anılan ve Zelençuk yazısı denilen bu taşın üzerindeki yazıda kullanılan dil Alancadır ve modern Asetin dilinin kayda geçmiş en eski safhasını temsil ettiği kabul edilmektedir. Alanların Asıl yaşam bölgesi Güney rısya ile orta asya arasında bir yerde idi.Fakat 6.yy. ortalarında Kafkasyaya yerleşmiş bulunuyorlardı.Yaklaşık yine bu dönemde hristiyanlığa girdiler.(belki de bizans etkisiyle veya temas halinde oldukları gürcülerin etkisiyle)ve 10.yy. da kendi piskoposlara sahiptiler. Osetler devlet olarak 10 ve 12.yy.da zirvede bulunuyorlardı. Moğol istilasının baskısı altında tekrar dağlara sürüldüler vehızlı bir şekilde dağılmağa başladılar,yerli kabilelerle kaynaşyılar ve kendi kimliklerini kaybetmeğe başladılar.16.yy.a gelindiğinde Alan ismi tarihi kaynaklarda zikredilmez oldu. Şimdiki kuzey ve güney osetyaya yerleşenler Oset olarakisimlendirildiler.16.yy.da Osetler Kırım hanlığına bağlı bulunan Kabardaların idaresinde idiler.Kabardalar 16.yy.da Rus hakimiyetine girince Osetlerde aynı akibeti paylaştılar.Kabardaların etkisi ile osetlerin bir kısmı islama girdi. fakat rus misyonerleri 18. ve 19. yy.da oldukça faal idiler ve Osetlerin büyük çoğunluğu tekrar hristiyanlaştırıldılar. Osetyanın endütrileşmesi kömür endüstrisinin 19.yy. ortalarında gelişmesi ile başladı.Sosyal demokratlar 1903 te Vladikavkaz (ordzhonikidze)de bir üs kurdular.1909-19017 yılları arasında bolşevik teşkilatı kirovun idaresinde idi. İç savaş esnasında 1918-1920 Osetya Kafkasyanın diğer bölgeleri gibi beya ordu ile kızıl ordu ve menşevikler arasında şiddetli çatışmalara sahne oldu.1920 sonlarına doğru kuzey osetyada,bir süre sonrada güney osetyada bolşevikler düşmanlarına galip geldi. Kasınm 1920 de Kuzeyde Osetya bölgesi oluşturuldu ve Gorskaya (dağlı) özerk sovyet sosyalist cumhuriyetine bağlandı.7 Temmuz 1924 de bağımsız bir özerk vilayet,5 aralık 1936 da ise Özerk cumhuriyet oldu.20 Nisan 1922 de güney osetya Gürcistan sovyet sosyalist cumhuriyetine bağlandı. Kuzey Osetya bu gün Rusya Feederasyonu içerisindeİçerisinde Kafkasyanın orta bölgesinde bulunur.Doğusunda Dağıstan,güneyinde ise Eski Gürcistan SSR. sınırları içerisinde kalan güney Osetya Ve Kabartay-Balkar cumhuriyeti bulunur. Yüzölçümü : Kuzey Osetya 8000 km2.Başkent Vladikavkaz.Cumhuriyetin 6 kasaba ve 7 beldesi vardır.--- ,Güney Osetya 3900 km2.Başkent Tshinvali. 1 kasaba ve 4 yerleşim birimine sahiptir. Nüfus : Kuzey osetya tahmini 750.000 -- Güney osetya tahmini 130 000 Sanayi :Kurşun,ve çinko hammaddelerinin işlenmesi,makina imalatı ve madencilik,kereste,el dokumacılığı,halıcılık,gıda ve diğer hafif endüstriler. ( bahsedilen sanayii her iki bölgedede mevcut olup benzer alanlarda faaliyet gösterilmektedir) Tarım :Çoğunlukla tahıl çiftçiliği,(mısır,buğday,arpa)şeker kamışı,meyve ve sebze yetiştiriciliği,süt,süt ürünleri ve sığır besiciliği.(güney bölgesinde ağırlıklı olarak tahıl çiftçiliği ve koyun besiciliği yapılmaktadır)
DİL
Milli dil Osetçe(Asetince)dir.İran dillerinin kuzey-doğu grubuna bağlıdır ve bir iskit-sarmatian dili olan Alancanın gelişmesini temsil eder.İki lehçe grubu vardır,İron ve Digor.Digor lehçesi daha eskidir ve sadece kuzey osetyanın kuzey ve batı kesiminde bir kaç yerde konuşulur.İki lehçe arasında hem fonetik,hemde morfolojik farklılıklar vardır. 1920 ve 1930 larda her ikiside edebi dil olarak kullanılıyordu fakat daha sonra digor lehçesi terkedildi.Günümüzde digor lehçesininyazılı şekli yoktur. Asetin dili üzerine yazılan ilk eser 1844'te st.Petersburg'da yayınlanan A.Şegren'in Ossetian Grammar'i idi.Bunu Rus dilbilimci V.F. Miller'in 19.ve 20 yy. başlarındaki bir çok önemli çalışması takip etti.Sovyet dönemindede oset dili araştırma konusu oldu bunların en önemlisi V.I.Abaev tarafından yürütülen çalışmalardır. İdari hukuki ve diğer resmi prosedürlerde rusça kullanılır fakat teorik olarak gerekirse osetçe'de kullanılabilmektedir.
 EĞİTİM
1958'de bazı okullarda 1-4 . sınıflarda osetçe eğitim dili olarak kullanılmaktaydı.1972 de hiç bir eğitim seviyesinde osetçe kullanılmaz olmuştur fakat sadece 1-10.sınıflarda seçmeli ders olarak okutulmaktaydı.Güney osetyadaki durum hakkında pek fazla bilgi olmamakla birlikte muhtemelen 1.4. sınıflarda yerli dilde,diğer sınıflarda ise rusça eğitim verilmektedir. Kuzey Osetyada Madencilik,metalürji ve tıp üniversiteleri ile enstitüleri;güney osetyada ise bir pedagoji enstitüsü bulunuyorBu kuruluşlarda Pedagoji enstitüsü hariç Oset dilinde eğitim verilmiyor. Kuzey Osetyada oset dilinde radyo ve televizyon yayınları,gazete ve süreli yayınlar bulunmaktadır.İlk önemli gazete 1923'te Rastdzinad(hakikat)çıktı.Güney osetyada ise ilk mahalli gazete 1924'te çıktı. Soveton İriston(Sovyet Osetya)kuzey osetyada süreli yayınlardan biri olan maç dug(bizim dönem)1934'te çıkmağa başladı. İlk Oset süreli yayını 1906-1912 yılları arasında çıktı.İlk çıkan İron gazetesinin 1917 de tekrar yayınlanma teşebbüsü hariçheosi kısa süreli oldu.Oset basını esas hali ile iç savaşın bitiminden sonraa ortaya çıktı.Digor basını ise 1930 larda kayboldu.90 yılların başlarında 150 000 civarında kitap yayınlanmıştır.( fakat 1930 yılından sonra digor lehçesinde hiç kitap basılmadı.) Harfler ve alfabeler : Oset dilinde ilk eser olarak 10.yy.da yunan karakterleri ile yazılmış alan dilindeki zelençuk kitabesi kabul edilir.Alan/Oset dilinin yunan alfabesi ile yazılmasının bundan sonra devam etmediği kabul edilirizira bundan sonra hiç bir örnek bulunabilmiş değildir.Oset dilinde yazı teşebbüsleri 18.ve 19.yy.da rus ve gürcü misyonerleri tarafından yapılmıştır. 19.yy. ortalarında A.Şegren kiril alfabesinden esinlenerek Osetçe içinde bir alfabe icat etti ve F.Miller'in yaptığı bazı değişikliklerle bu alfabe rus ihtilaline kadar kullanıldı. 19.yy.ortaları--1923 kiril harfleri-1923--1938 Latin harfleri-1938 kiril harfleri (kuzey osetya için)-1938--1954 Gürcü harfleri (Güney osetya için)-1954 kiril harfleri bütün osetler için.
DİN
Osetlerin çoğu Ortodoks hristiyandır,fakat bir kısmı(sadece digorlar)sünni müslümandır.Ordzhonikidze'deMısırdaki muhammet ali camii modelinde 1966 yılında restore edilmiş bir cami bulunmakla birlikte kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir.Hrisytiyanlar rus ortodoks kilisesine,müslümanlar kafkasya din işlerine bağlı olarak faaliyet gösterirler.
NÜFUS ve DAĞILIMI
Bölgesel Dağılım : Nüfusun % 55.2 si kuzey osetyada ,% 12 si güney osetyada ,% 17 si gürcistanın diğer bölgelerinde , %18 i kabartay-Balkar'da ,%1.2 si Tacikistanda , % 11.0 ise eski sscb nin diğer bölgelerinde yerleşik bulunmaktadır Etnik kompozisyon : % 55.3 oset ,% 20 inguş,% 30 rus ,% 2 ukraynalı ,% 9.8 diğerleri. ( Güney osetya için bu oran % 65.7 osetler,%28 gürcüler,% 4.7 diğerleri) Kent,kırsal kesim dağılımı: Kentler: Osetler % 39.8 , İnguşlar % 1.8 ,Ruslar % 45.2 ,Ukraynalılar % 1.7 , diğerleri % 10.9 (Güney osetya için osetler %69.4 ,gürcüler % 18.1 , diğerleri % 12.6 Köyler : Osetler % 65.0 ,İnguşlar 11.8 ,Ruslar 21.0 , ukraynalılar 0.3 , diğerleri 7.3 ( Güney osetya için: Osetler % 64.8 ,Gürcüler 34.2 ,diğerleri % 1.0 Okuma yazma oranı:Bu konuda yeni dönemi yansıtan kesin rakamlar olmamakla birlikte okuma yazma oranı %99 dur (1970 sayımlarına göre her 1000 kişiden 52'si yüksekokul, 509'u lise, 253'ü ilkokul mezunudur (Güney osetya için : her 1000 kişiden 62'si yüksekokul , 445'si lise ve 267'si ilkokul mezunudur. Sovyet iktidarının son dönemindeki bir sayıma göre Anadilini Osetçe olarak kabul eden osetlerin sayısı % 88.2 , Rusçayı iyi bilenlerin sayısı ise % 64.9 dur.