Çeçenler

Kendi dillerinde Nohço,Rusçada Çeçentsi. Çoğunluk Çeçenistanın merkez ve doğu kesiminde yaşar.Bir kısmı ise komşu Dağıstan cumhuriyetinde yaşamaktadır.

TARİH
Çeçenlerin kökeni bilinmiyor.Kuvetle muhtemeldirki bunlarda kuzey kafkasyanın yerli kevimlerindendirler. Bu teori çeçen masalları ve bazı arkeolojik delillerle destekleniyor. 7.yy.a ait ermeni kaynaklarında ve gürcü tarih kayıtlarında Çeçenlerden bahsedilir.Kilise kalıntıları çeçenlerin bir kısmının 8.yüzyılda(belkide gürcüler kanalı ile)hristiyanlığa girdiklerini işaret etmektedir.Komşuları tarafından değişik isimlerle adlandırılırlar. Türk kumukları onlara miçigiş(miçig nehri halkı) , Gürcüler kitsi ,Avarlar Bhti ve ermeniler Nahçatya olarak adlandırırlar.Rusça ismi ise yerleşim yeri olan Bolşoy çeçen'den geliyor. Çeçenler aslında dağlarda yaşarlardı. Fakat 14.yy.dan sonra ovalara doğru göç etmeğe başladılar.16.yy.sonlarında çoğu çeçen Sunca nehri civarına yerleşmiş bulunuyordu. 16.yy.da Avarlar ve Kumuklae Çeçen bölgesine islamiyeti götürdüler.Bu dönemde dağıstan islami kültür ve eğitimin önemli yerlerinden biri idi ve bir çok çeçen dini eğitin görmek için oraya gittiler. 19.yy. sonlarında(1834-1859) Şamil önderliğindeki mürid hareketini çeçenler aktif olarak desteklediler.ve ancak şamil'in yenilmesinden sonra ruslar çeçenleri aktif olarak kontrolleri altına aldılar.Bu durum çok sayıda çeçenin türkiyeye göç etmesine neden oldu.Kalanlar ise sık sık başkaldırdılar. Rus ihtilalinden sonra kafkasya çok çetin bir iktidar savaşına sahne oldu.1917'de sovyetler çeçenistanda kontrolü ellerine geçirdiler ve mart 1918'de (sovyet federasyonunun bir parçası olarak) Terek sovyet cumhuriyeti kuruldu.Beyaz ordu 1919'da bölgeyi işgal etti ve yeniden sovyet idaresinin kuruluşu 1920'yi buldu. 20 ocak 1921'de Balkar,Çeçen,İnguş,Kabarda,Karaçay ve Asetin toprakları birleştirilerek Gorskaya(Dağ)Özerk sovyet sosyalist cumhuriyeti oluşturuldu.Çeçenler ve diğer bir kaç bölge daha sonra koparıldı ve nihayet 7 temmuz 1924'de bu cumhuriyet dağıldı. İnguş'da bağımsız bir bölge oldu.Her iki bölge 15 ocak 1934'de çeçen-inguş özerk eyaletini oluşturmak üzere birleştirildi.5 aralık 1936'da yeniden özerk sovyet sosyalist cumhuriyeti haline getirildi.
Sovyet idaresinin ilk yıllarında çeçenler arsında klan sistemi çok kuvvetli idi.Toprak imtiyazı müşterek klan mülkiyetine dayalı idi. bu terkedilip kollektivizm uygulanmağa başlanınca çeçenler sert bir şekilde karşı çıktılar.Bir çok baskın va soygun olayı patlak verdi ve bu durum politik tasfiyelerle dahada kötüleştirildi.İkinci dünya savaşı patlak verince çeçenlerin birçoğu Alamanalara karşı kızılordu ile birlikte cesaretle savaştılar(ve bir çoğu cesaret madalyaları ile donatıldı)ancak 1944'de bütün çeçen ve inguş halkı (dağıstan ve sovyetlerin diğer bölgelerindekile de dahil)orta Asya ve Kazakistan'a sürgün edildiler.Çeçen-İnguş cumhuriyeti 1946'da evveliyatınıda kapsayarak dağıtıldı. fakat zaten o zamana kadar çeçen inguş yer isimleri rusça olarak değiştirilmiş ve toprak ta yeni göçmenlere dağıtılmıştı.1957'de çeçen ve inguşların hakları resmen iade edildi ve yerlerine dönmelerine de müsaade edildi.ancak geri dönüşleri değişik kavimler arasında havanın gerilmesine ve hatta 1958'de olduğu gibi çatışmalara neden oldu. Çeçenistan sovyetlerin yıkılıp Rusyanın yeniden yapılanması döneminde Rusyadan ve daha sonrada İnguşlardan ayrıldı.fakat bu Rus yönetiminin bu durumu tanımaması nedeni ile 1994-1996 yılları arasında kanlı çatışmalar ve daha sonrasında da fiilen savaş başladı.Fakat çeçenler ruslar karşısında büyük bir direniş göstererek çeçenyayı işgal eden rus birliklerini yenilgiye uğrattılar ve çeçenistandan çekilmek zorunda bıraktılar.Rusya bu durumu kabullenmesede çeçenistan fiilen kendi parlamentosu ve yönetim organları tarafından idare edilen ve yapılanmasını oturtmağa çalışan bir bağımsız ülkedir. fakat aynı zamanda iki ülke temsilcileri arasında çeçenistanın statüsü konusunda görüşmeler de devam etmektedir.

COĞRAFYA
Çeçenistan cumhuriyeti Eski büyük çeçen ve küçük çeçen olarak bilinen toprakları kapsar.Doğu ve güneydoğuda Dağıstan cumhuriyeti,Güneybatıda Gürcistan cumhuriyeti batıda ise inguşetya ile komşudur.Bölge 19300 km2. Başşehri grozny.(yeni ismi ile caharkale)cumhuriyet 5 kasaba ve 4 beldeye sahip.Kilomtrekareye düşen ortalama insan yoğunluğu 62.4
Başlıca kaynakları etrol ve doğalgaz.
Sanayi etrol ve rafineri endüstrisi(rafineri endüstrisi eski sovyetlerin en önemlilerindendir).Kimya ve petrokimya endüstrisi,gıda ve diğer hafif endüstriler.
Tarım:Tahıl ziraati,ayçiçeği,şekerkamışı,sebze,üzüm ve diğer meyve yetiştiriciliği,kalitesi yüksek yünlü koyun ketiştiriciliği.

NÜFUS
1 290 000 . bunun tahmini 480 000 kadarı başkent grozny'de yaşar
Bölgesel Dağılım :% Nüfusun 80.9 çeçenistan'da ,% 6.5 dağıstan'da ,% 12.6 eski sscb'nin diğer bölgelerinde yaşamaktadır.
Kent -Kırsal Dağılımı :% 67.4 kırsal kesimde , % 20.4'ü kentlerde yaşar
Etnik kompozisyon :% 92'nin üzerinde çeçen %8'i dağıstanlılar ve diğer.
Okuma yazma oranı :% 99'un üzerinde . ortalama olarakher 1000 kişiden 334'ü ilkokul ,219'u lise ve 7'si yüksekokul mezunudur.

DİL
Milli dil Çeçencedir. Kuzey-Doğu kafkas dilleri grubundan Nahço(çeçen)alt grubuna bağlıdır.Çeçen'ce İnguşça'ya çok yakındır:Çeçen dilinde Arapça,Gürcüce Farsça,Türkçe ve Rusçadan çok sayıda kelime bulunur. İdari hukuki ve resmi prosedürde çeçence kullanılır.

EĞİTİM
Temel eğitim çeçence olarak verilir. Groznyde bir üniversite ve Petrol enstitüsü vardır.Radyo,Tv. Gazete ve diğer süreli yayınlar çeçence yapılır. 1860'lı yıllarda çeçenler için alfabe geliştirilmeğe çalışıldı(P.K. uslar)fakat doğru dürüst ilk alfabe sovyet döneminde arapça harfler kullanılarak geliştirilmiş olandır. 1920 yılına kadar arap harfleri , 1920-1938 arasında latin harfleri ve 1938 yılından sonrada kiril harfleri kullanılmıştır.Son dönemde dini eğitimin yoğunlaşması ile birlikte arapça harfler ve alfabe yine ön plana çıkmıştır.

DİN
Çeçenler Şafii mezhebine mensup sünnidirler.1873'te çeçenistanda 310 cami bulunuyordu.(smirnov. müridizm s.87) 1944'te sürgünden önce 2675 cami ve mescit,140 dini okul,850 kadar da şeyh ve molla bulunduğu tahmin edilmektedir. fakat sürgün döneminde bunların hepsi kapatıldı. 1978 yılından itibaren yeniden camiler açıldı ve bugün sayısı bilinmemekle birlikte 1944 öncesi sayılara ulaştığı tahmin edilmektedir.Kafkaslarda her zaman kuvvetli olan sufi hareketin çeçenistan da en güçlü iki kolu kadiri ve nakşibendi tarikatları olup bugün için kadiriyenin Kunta hacı kolu (1862 de kuruldu)daha faal